Pan ydych chi’n hunangyflogedig, chi sy’n gyfrifol am dalu treth ac Yswiriant Gwladol ar eich incwm. Mae’n bwysig cadw trefn ar eich cofnodion er mwyn cyfrifo faint sydd angen i chi ei dalu.
Penderfynu beth yw eich statws cyflogaeth
I weithio allan faint o dreth ac Yswiriant Gwladol y dylech ei dalu, yn gyntaf rhaid i chi sefydlu a ydych yn gyflogedig ynteu’n hunangyflogedig.
Mae hyn yn ddigon hawdd fel rheol, ond weithiau mae’n fwy cymhleth – er enghraifft gallech fod wedi eich cyflogi mewn un swydd tra bod yn hunangyflogedig mewn swydd wahanol.
Mae gan wefan Cyllid a Thollau EM (HMRC) declyn a enwir yn Ddangosydd Statws Cyflogaeth a all bennu eich statws cyflogaeth ar eich cyfer yn seiliedig ar eich atebion i gyfres o gwestiynau.
Dangosydd yn unig yw hwn ac ni fydd yn rhoi ateb pendant i chi ar eich statws cyflogaeth.
Cofrestru fel rhywun hunangyflogedig
Rhaid i chi roi gwybod i HMRC cyn gynted ag y byddwch yn hunangyflogedig.
Y dyddiad olaf y gallwch gofrestru gyda HMRC yw 5 Hydref ar ôl diwedd y flwyddyn dreth y daethoch yn hunangyflogedig.
Er enghraifft, os dechreuoch eich busnes ym mis Mehefin 2017, byddai angen i chi gofrestru gyda HMRC erbyn 5 Hydref 2018.
Mae’r flwyddyn dreth yn rhedeg o 6 Ebrill un flwyddyn i 5 Ebrill y flwyddyn ganlynol. Os cofrestrwch yn rhy hwyr gallech wynebu ffioedd.
Faint allwch chi ei ennill yn ddi-dreth os ydych yn hunangyflogedig?
Os ydych yn hunangyflogedig, mae gennych hawl i gael yr un lwfans personol di-dreth â rhywun cyflogedig. Ar gyfer y flwyddyn dreth 2018/19, y lwfans personol safonol yw £11,850.
Ar gyfer y flwyddyn dreth 2019/20, y lwfans personol safonol yw £12,500.
Os ydych eisoes yn hunangyflogedig ac angen cyflwyno ffurflen dreth Hunanasesiad ar gyfer y flwyddyn dreth 2017/18, eich lwfans personol yw £11,500.
Os enillwch dros £100,000, tynnir £1 oddi ar y Lwfans Personol safonol o £11,850 am bob £2 o incwm dros £100,000.
Fodd bynnag, os oes gennych chi ddwy swydd ac mae un ohonynt yn hunangyflogedig, yna mae pethau ychydig yn fwy cymhleth.
Un lwfans personol gewch chi, sy’n gysylltiedig fel arfer i’r swydd a ystyrir gan HMRC fel eich prif gyflogaeth.
Mae’n bwysig i chi sicrhau bod eich lwfans personol yn cael ei gysylltu â’r swydd sy’n talu fwyaf i chi.
Y ffordd hawsaf i wirio hyn yw drwy edrych ar y cod treth. Dylai’r cod treth 1185L fod wedi ei nodi yn erbyn eich prif swydd ar gyfer y flwyddyn dreth 2018/19, neu 1150L ar gyfer 2017/18. Bydd y cod treth BR, D0 neu D1 wedi ei nodi yn erbyn eich ail swydd.
Treth incwm pan ydych yn hunangyflogedig
Pan ydych yn hunangyflogedig, rydych yn talu treth incwm ar eich elw, nid ar eich holl incwm.
I gyfrifo’ch elw, didynnwch dreuliau eich busnes o gyfanswm eich incwm. Dyma’r swm y byddwch yn talu treth incwm arno.
Mae’r swm o dreth incwm y talwch ar eich elw yr un fath â phetaech yn gyflogedig.
| Cyfradd |
2019/20 |
2018/19 |
2017/18 |
| Lwfans personol: 0% |
£0-£12,500 |
£0 i £11,850 fe dalwch chi ddim treth incwm ar eich elw |
£0 i £11,500 fe dalwch chi ddim treth incwm ar eich elw |
| Cyfradd sylfaenol: 20% |
£12,501-£50,000 |
£11,851 i £46,350 fe dalwch chi 20% o dreth ar eich elw |
£11,501 i £45,000 fe dalwch chi 20% o dreth ar eich elw |
| Cyfradd uwch: 40% |
£50,001-£150,000 |
£46,351 i £150,000 fe dalwch chi 40% o dreth ar eich elw |
£45,001 i £150,000 fe dalwch chi 40% o dreth ar eich elw |
| Cyfradd atodol: 45% |
Dros £150,000 |
Dros £150,000 fe dalwch chi 45% o dreth ar eich elw |
Dros £150,001 fe dalwch chi 45% o dreth ar eich elw |
Cofiwch mae’r gyfradd yn berthnasol i’r elw rhwng y cromfachau yn unig, nid eich holl elw. Felly, gan dybio y cymerwch y lwfans personol safonol yn llawn, os yw eich elw yn £50,000 yn y flwyddyn dreth 2018/19, mi dalwch:
- ddim treth ar £11,850
- 20% o dreth ar £34,499 (y gwahaniaeth rhwng £11,851 a £46,350)
- 40% o dreth ar £3,649 (y swm dros £46,350)
Cyfraniadau Yswiriant Gwladol os ydych yn hunangyflogedig
Cyfraniadau yw Cyfraniadau Yswiriant Gwladol (NICs) sy’n talu am rai buddion penodol fel Pensiwn y Wladwriaeth a Chredyd Cynhwysol.
Mae rhai buddion penodol hefyd yn seiliedig ar y cyfraniadau a wnaed gennych.
A yw gweithwyr hunangyflogedig yn talu Yswiriant Gwladol?
Ydyn, mae’r rhan helaeth o bobl hunangyflogedig yn talu NICs Dosbarth 2 os yw eich elw yn £6,205 o leiaf yn ystod y flwyddyn dreth 2018/19, neu £6,025 yn y flwyddyn dreth 2017/18. Os ydych dros y trothwy hwn, yna fe dalwch £2.95 yr wythnos, neu £153.40 y flwyddyn.
Os yw eich elw’n £8,424 neu ragor yn 2018/19, neu’n £8,164 yn y flwyddyn dreth 2017/18, byddwch yn talu NICs Dosbarth 4 hefyd.
Os ydych dros y trothwy hwn, fe dalwch 9% ar elw rhwng £8,424 a £46,350 yn y flwyddyn dreth 2018/19 a 2% ar unrhyw beth uwchben hynny. Ar gyfer y flwyddyn dreth 2017/18, mae’r ffigwr yn 9% ar unrhyw beth rhwng £8,164 a £45,000 a 2% ar unrhyw beth uwchben hynny.
Mae cynlluniau ar y gweill i gael gwared ar NICs Dosbarth 2, ond mae’r llywodraeth wedi oedi hynny tan fis Ebrill 2019.
Sut i dalu treth ac Yswiriant Gwladol fel rhywun hunangyflogedig
Bob blwyddyn mae’n debyg y bydd yn rhaid i chi gyflwyno ffurflen dreth Hunanasesiad ar gyfer y flwyddyn dreth flaenorol.
Ar gyfer y flwyddyn dreth 2017/18 bydd angen i chi gyflwyno’ch ffurflen dreth erbyn:
- 31 Hydref 2018 ar gyfer ffurflen treth ar bapur
- 31 Ionawr 2019 ar gyfer ffurflenni treth ar-lein
Ymysg pethau eraill, bydd angen i chi ddatgan eich holl incwm a threuliau. Wedi i chi gwblhau a dychwelyd y ffurflen fe gewch wybod faint o dreth ac Yswiriant Gwladol sy’n ddyledus gennych. Rhaid talu’r swm hwn erbyn 31 Ionawr 2019 ar gyfer y flwyddyn dreth 2017/18.
Treth Gorfforaeth
Os ydych yn rhedeg cwmni preifat cyfyngedig (Cyf) neu bartneriaeth atebolrwydd cyfyngedig (LLP), bydd angen i chi dalu treth gorfforaeth hefyd ar elw eich busnes.
Efallai y bydd angen i chi hefyd dalu ffurflen dreth Hunanasesiad am unrhyw arian a enillwch drwy’r cwmni.
